Zespół gruczolakowatej polipowatości rodzinnej

Przyczyną wysokiego ryzyka (około 100%) zachorowania na raka jelita grubego w tym zespole są mutacje genu APC.

W klasycznej polipowatości rodzinnej występują setki do tysięcy polipów gruczolakowatych w śluzówce jelita grubego.

Droga dziedziczenia schorzenia jest autosomalnie dominująca z prawie 100% penetracją.

Pierwsze objawy występują zwykle przy końcu drugiej dekady życia, w przypadku braku leczenia dochodzi w wieku około 35 lat do zezłośliwienia gruczolaków. Z tego powodu leczeniem z wyboru jest profilaktyczna proktokolektomia.

Obecnie stosowane techniki leczenia chirurgicznego (proktokolektomia z wytworzeniem zbiornika z jelita cienkiego i odtworzeniem ciągłości przewodu pokarmowego) pozwalają na zachowanie dobrej jakości życia w tej grupie chorych. Jedynie pacjenci z zespołem gruczolakowatej polipowatości rodzinnej o niepełnej ekspresji mogą być bezpiecznie leczeni przy pomocy powtarzanych endoskopowych zabiegów polipektomii.

Wykrycie licznych gruczolaków w jelicie grubym jest wskazaniem do gastroskopii.

Pacjenci po kolektomii powinni co około 6 miesięcy zgłaszać się na badania endoskopowe nakierowane na wczesne wykrycie gruczolaków w pozostawionym odcinku odbytnicy.

Nosicielstwo mutacji w genie APC wiąże się z występowaniem nowotworów wieku dziecięcego:

• (wątrobiak płodowy, rdzeniak płodowy),
• raka tarczycy,
• guzów desmoidalnych,
• kostniaków.

Gruczolaki obserwuje się także w kombinacjach z innymi pozajelitowymi objawami. Noszą one następujące nazwy:

• zespół Gardnera – polipowatość jelit, kostniaki szczęki i kości długich, torbiele naskórkowe, włókniaki skóry,
• zespół Turcota – dodatkowo guzy mózgu, medulloblastoma lub glioblastoma,
• łagodny FAP (AAPC) – odmiana o łagodniejszym przebiegu , która odznacza się mniejszą liczbą polipów i późniejszym występowaniem, jednak wykazuje również bardzo wysokie ryzyko zezłośliwienia.

Mutacja zarodkowa w genie supresorowym APC na chromosomie 5q21 prowadzi do produkcji nieaktywnego genu. Dotychczas zidentyfikowano 800 różnych mutacji w genie APC i prawie każda rodzina ma swoją własną mutację. Liczba gruczolaków i wiek, w którym manifestuje się choroba są zależne od miejsca mutacji w genie APC. W obrębie rodziny istnieje bardzo duża zmienność, dlatego wydaje się, że wpływ mają dodatkowe czynniki, takie jak kolejne geny modyfikujące i czynniki środowiskowe.

Rozpoznanie FAP zostaje ustalone na podstawie obrazu klinicznego i histopatologicznego.

W przypadku wywiadu w kierunku FAP zaleca się badania genetyczne i kolonoskopię co 12 miesięcy od 12-15 roku życia.